Blogpost

Echtscheiding en cultuurschok onder Syriërs in Nederland en waarom dit ons moet interesseren

Auteurs: Mohammed Nour al Naimi en Lin McDevitt-Pugh[1]

Volgens een onderzoeker, die veel Syrische vrouwen ontmoet, overweegt vijftig procent van deze vrouwen een echtscheiding, bij aankomst in Nederland. Veel gaan scheiden.[2] Dit is, in de Arabische wereld, heel bijzonder. De Profeet Mohamed zegt: “Volgens Allah is er niets onacceptabeler dan echtscheiding”.[3] Echtscheiding is, in de ogen van gelovigen, een afschuwelijke en laatst mogelijke oplossing voor een huwelijk met onoplosbare problemen. Echtscheidingen zijn niet onbekend in Syrië, ook al is het, zelfs in de hoofdstad Damascus, niet ongebruikelijk dat de rechtbank verzoeken tot echtscheiding negeert.[4] De grote toename van echtscheidingen tijdens de oorlog en de nasleep daarvan is voor sommige schokkend en abnormaal.[5] In dit artikel verkennen we de problematiek rondom echtscheidingen van Syrische vluchtelingen in Nederland. Kennis van deze problematiek is cruciaal voor Nederlandse maatschappelijk werkers, casemanagers en andere ondersteuners van Syriërs in Nederland.  Zeker nu dat gemeenten zich inrichten op de uitvoering van de veranderopgave inburgering is het belangrijk dat men beseft dat echtscheiding en cultuurschok een belangrijke rol spelen in het leven van veel Syriërs.

Het trauma van een echtscheiding legt een extra druk op de inspanning van de Syriërs om zich aan te passen aan hun nieuwe land.

De kwetsbaarheid van de huwelijken van Syriërs in Nederland heeft alles te maken met de manier waarop deze huwelijken tot stand zijn gekomen. 

Geen vluchteling is voorbereid op de cultuurschok van hun verhuizing naar Nederland waar, volgens de wet- en regelgeving, vrouwen veel vrijheid mogen genieten en mannen niet langer heer en meester zijn. In dit artikel verkennen we de echtscheiding scenario’s die Nour is tegengekomen in zijn rol als bruggenbouwer in gemeente Zaanstad. We sluiten af ​​met een analyse van de rol van netwerken bij het ondersteunen van Syrische echtparen in die verschillende fases.

Kwetsbare Syrische huwelijken

Hoewel bij elke huwelijk een echtscheiding mogelijk is, zijn er vier karakteristieke huwelijken die inherente bronnen van conflicten kennen:

• Het huwelijk van een oudere rijke man met een jonge, arme vrouw. In Syrië worden deze huwelijken geaccepteerd als een oplossing voor armoede;
• het huwelijk waarbij de familieleden van de man en vrouw hun dochter, en soms zelfs hun zoon, onder dwang laten trouwen met andere familieleden om hun rijkdom binnen de familie te houden. Dit wordt ook wel het “gearrangeerde (of traditionele) huwelijk” genoemd;  
• het huwelijk tussen een man en een vrouw met uiteenlopende onderwijsniveaus (geschoold versus ongeschoold), subculturele verschillen (Arabisch versus Circassiërs) of zelfs religieuze verschillen (Arabische moslims versus Armeniërs of christenen) of demografische verschillen (van het platteland versus uit de stad);
• het huwelijk van mensen die tot twee verschillenden sekten behoren binnen dezelfde religie (of het nu soennieten, sjiieten, druzen, Alawait zijn,  of katholiek versus protestant).

Echtscheiding in de Arabische wereld

Op het moment dat een huwelijk eindigt betaalt de vrouw de hoogste prijs. Zij wordt gestigmatiseerd, gevreesd, verzwegen en afgezonderd van de rest van de maatschappij. De mannen hervatten hun leven alsof er niets is gebeurd. Vaak vinden zij een jongere vrouw om te trouwen en stichten zij een nieuw gezin. Wanneer de gescheiden vrouw opnieuw hertrouwd kan zij volgens de Sharia de voogdij over haar kinderen verliezen. Het gezamenlijk opgebouwde vermogen blijft meestal bij de man. 

Om de problemen met betrekking tot echtscheiding onder Syriërs in Nederland te begrijpen, willen we wat licht werpen op de oorzaak van het stigma, de angst en de afzondering waar vrouwen in Arabische landen tegenaan lopen.

– Het is een stigma voor een Arabische vrouw om in het Midden-Oosten te scheiden, want als de gescheidene terugkeert naar het huis van haar vader, wordt ze een dienaar van haar oude ouders. Als ze terugkeert naar het huis van haar broers, ziet de vrouw van haar broer haar als een ongewenste financiële last (en laat dit haar ook weten). 

– Nadat ze als gescheidene terug is in het ouderlijk huis van haar familie, mag ze geen sociale bezoeken meer met haar familie aan andere gezinnen brengen. Als ze dat zou doen, zou ze met argwaan worden bekeken, gevreesd door andere vrouwen als een bedreiging en als bron van verleiding. Hun zorg is dat ze de echtgenoot van iemand anders zal stelen. Dit verklaart waarom zij sociaal wordt vermeden en in sociaal isolement terechtkomt.

– Zelfs als de gescheiden vrouw een baan heeft en financieel onafhankelijk is, kan zij niet alleen reizen of op zichzelf wonen. Zij wordt altijd met argwaan bekeken en haar familie vreest dat zij op een illegale wijze een nieuwe man ontmoet en de eer van de familie aantast. 

– Als gevolg hiervan, ongeacht hoeveel ongemak sommige vrouwen ervaren in hun huwelijk, “slikken” ze, accepteren ze of negeren ze de onrechtvaardigheden die hen door hun echtgenoten en andere mannelijke familieleden worden aangedaan. Deze situatie geeft de man de vrijheid om, bijvoorbeeld, overspel te plegen, veel drank te gebruiken, te gokken of als langdurig werkloze van het salaris van hun vrouw te leven. In deze mannelijke chauvinistische en patriarchale samenleving voelen vrouwen zich verplicht om te zwijgen, uit angst voor een schandaal, uit schaamte, het behouden van de eer van de familie en als ze geen kostwinner is, uit angst voor het verlies van financiële zekerheid.  

Echtscheiding en cultuurschok

Bij aankomst in Nederland merken Syrische echtparen de afwezigheid van oude cultuur en normen, Syrische vrouwen hoeven daar niet langer voor te vrezen. De mogelijkheid om te scheiden begint reëel te worden voor Syrische (en Arabische) vrouwen, wanneer ze eenmaal in Europa de Westerse cultuur met haar positieve houding ten opzichte van vrouwen als vrij en gelijk aan mannen beginnen te begrijpen en waarderen. Zij raken zodoende vertrouwd met de gedachte dat scheiden minder stigma geeft en veiliger is. [6]

Toch ervaren zowel mannen als vrouwen een cultuurschok.

Cultuurschok wordt gedefinieerd als “een gevoel van angst, eenzaamheid en verwarring”. [7] Het is “een ervaring die een persoon kan hebben wanneer zij/hij verhuist naar een culturele omgeving die anders is dan wat zij/hij gewend is; het is ook een persoonlijke desoriëntatiegevoel dat men kan ervaren wanneer hij/zij een onbekende manier van leven ervaart als gevolg van immigratie… naar een nieuw land, een verhuizing tussen twee sociale omgevingen of gewoon de overgang naar een nieuw soort leven.[8]

De Merriam Webster Dictionary definieert een cultuurschok als “een gevoel van verwarring en onzekerheid“ soms met angstgevoelens door de blootstelling aan een andere cultuur of omgeving zonder adequate voorbereiding”.[9]

Vier fasen van cultuurschok

Syrische mannen en vrouwen die gevlucht zijn naar West-Europa zijn – over het algemeen – in eerst instantie blij. Het is hier veilig, men heeft een dak boven het hoofd, er zijn voorzieningen. Deze eerste periode heeft het plezier van een huwelijksreis. Dit gevoel is volgens antropoloog Kalervo Oberg de eerste van de vier kritieke stadia van een cultuurschok cyclus. [10]  Volgens Oberg kent cultuurschok vier fasen:

• De huwelijksreis fase;
• de crisisfase;
• de herstelfase;
• de aanpassingsfase.

Huwelijksreis fase

Tijdens de eerste fase van hun verblijf in Nederland zijn de Syrische mannen en vrouwen blij, niet alleen vanwege hun romantische kijk [11] op het nieuwe Westerse leven en cultuur, maar ook omdat zij na een relatief korte periode worden ontvangen in een “omgeving met adequate voorbereiding”[12]  waar ze veilig zijn, warmte ervaren, waar ze een redelijke maandelijkse financiële ondersteuning vinden en toegang hebben tot gezondheidszorg.

Syrische vrouwen zijn echter nog gelukkiger dan hun echtgenoten. Ze beginnen te ontdekken dat ze rechten hebben, bijvoorbeeld dat ze gelijk zijn aan hun echtgenoten en, in potentie, de vrijheid hebben om financieel onafhankelijk te zijn. Veel beseffen dat zij niet langer door hoeven te gaan met het accepteren van het psychologische en fysieke geweld van hun echtgenoten. Zij leren dat de rechtbank hun echtgenoot kan dwingen om het huis te verlaten. Zij beginnen het vertrouwen en de kracht te krijgen om van hun echtgenoot te scheiden. 

Crisisfase

Voor sommige Syrische mannen is de cultuurschok moeilijk en pijnlijk. Voor hen markeert dit het tweede stadium van de cultuurschok, de crisisfase. De genderrollen en het familieleven zoals zij die kenden, zijn veranderd. Mannen verliezen hun gezag over vrouwen omdat die niet langer verlegen, onderdanig en ingetogen zijn. Het contrast met de patriarchale samenleving die ze in Syrië kenden is groot. Ze worden niet langer gewaardeerd omdat ze macho of de meester zijn. Ze zijn niet langer vrij om vrouwen te bedreigen en hen het zwijgen op te leggen. Volgens deze mannen is de wetgeving in de Europese samenleving anti-mannelijk en pro-vrouwelijk. Ze beschouwen de nieuwe vrijheid van hun vrouwen als “wraak” tegen de onrechtvaardigheid die hen is aangedaan. Het feit dat ze de taal niet goed beheersen en geen geschikte baan vinden die gelijkwaardig is aan hun voorgaande baan, verergerd het gevoel dat ze zich in een crisis bevinden. Vooral advocaten, rechters, docenten en doctoren vinden deze nieuwe onevenwichtigheid bijzonder moeilijk. De verschillende symptomen van deze crisisfase zijn voor Syrische mannen, een combinatie van de volgende gevoelens:

• Verlies van zelfvertrouwen, eenzaamheid en innerlijk verdriet door het verlies van autoriteit;
• angst om naar buiten te gaan vanwege innerlijke schaamte en angst vanwege de verandering van genderrollen en het gezinsleven;
• gevoelens van falen en frustratie (het niet kunnen vinden van een passende baan);
• altijd verkeerd begrepen worden (omdat je de taal niet kunt leren);
• ontwikkelen van negatieve opvattingen en attitudes ten opzichte van hun nieuwe leven;
• extreme heimwee en een verlangen om naar huis terug te keren. [13]

Syrische mannen ervaren Westerse wetgeving als eenzijdig in het belang van vrouwen. De wet zelf wordt een vijand, een vijand die hen heeft veranderd van “macho’s en meesters” tot “schapen”. [14] Vaders worden angstig en maken zich zorgen over de toekomst, zij twijfelen aan hun vermogen om de kinderen op te voeden in deze Europese culturele context van buitensporige vrijheid. Ze maken zich zorgen over het verliezen van hun ouderlijk gezag in het licht van sociale gevaren zoals drugs, roken en alcoholgebruik. Zij vinden het moeilijk om de wet te begrijpen met de daaruit voortvloeiende wettelijke straffen (soms zelfs gevangenisstraf) die hen ervan weerhouden hun kinderen te zien na een echtscheiding. Sommigen worden dakloos. 

Ook wanneer daadwerkelijk echtscheiding plaatsvindt, treft veel mannen een grote cultuurschok, ze beseffen dat er iets niet klopt. Hun gevoel van verbondenheid met hun nieuwe thuisland verdwijnt. Sommige vluchtelingen dreigen terug te gaan naar het land van herkomst of een land daar vlakbij. Deze dreiging is een “… opmaat voor een volwaardige zenuwinzinking”. [15]

Herstel en aanpassing

De derde en vierde fase van cultuurschok zijn herstel en aanpassing. Na een moeilijke periode proberen sommige mannen zich aan te passen aan de nieuwe waarden en een nieuwe identiteit op te bouwen in het land dat ze nu hun thuis noemen. Ze slagen erin de codes te ontcijferen van de nieuwe cultuur, gebruiken en gewoonten. Ze maken vrienden onder de allochtonen en onder de lokale bevolking. Ze verbeteren hun communicatievermogen in de nieuwe taal en zoeken een baan die hun levensstandaard kan verhogen. Langzaam proberen ze, met of zonder succes, zich te ontdoen van de afstand in verbondenheid en het gevoel bedrogen te worden. Als ze succesvol zijn, beginnen ze te geloven dat ze zich kunnen herstellen en aan kunnen passen.

Exploderende tijdbommen

In Syrië zorgen de drie elementen cultuur, traditie en geloof ervoor dat getrouwde vrouwen, weinig alternatieven hebben. Eenmaal verwijderd van deze elementen en hun impact op elkaar, worden huwelijken tijdbommen die elk moment kunnen ontploffen. 

Voor veel Syrische vrouwen ontploft die tijdbom wanneer hun leven als vluchteling begint en ze nieuwe culturen tegenkomen. Waarom is dit het juiste moment? Het wordt de vrouwen evident dat ze onder nieuwe omstandigheden leven. Sociaal, juridisch en financieel voelen ze zich gesteund. Ze merken op dat hun nieuwe land echte gelijkheid en vrijheid bevordert. Ze ontwikkelen een nieuw begrip van culturen en de nieuwe cultuur geeft hen de mogelijkheid om de onuitgesproken problemen in hun land van herkomst onder ogen te zien, uit te dagen en te veranderen. Nu zijn ze vrij om vragen te stellen bij:

• Het psychologische en fysieke geweld dat hen is aangedaan door hun echtgenoten of andere mannelijke figuren van hun familie;
• de angst voor ‘schaamte’ dat opgelegd is door hun samenleving en hen verlamden;
• de financiële afhankelijkheid van hun mannelijke gezinsleden;
• het gevoel van minderwaardigheid in vergelijking met het gevoel van superioriteit van de mannelijke figuren;
• hun houding ten opzichte van aan flarden gescheurde oude gebruiken en overtuigingen, zoals het idee van de gescheiden vrouw als verleidster en als mannen rover.

Zes typische scenario’s voor echtscheiding voor Syriërs in Nederland

In dit deel kijken we naar verschillende echtscheiding scenario’s die Nour, als culturele bruggenbouwer tussen Syrische vluchtelingen en de Nederlandse maatschappij in een stad in Nederland, is tegengekomen in zijn werk.

1. De vrouw die de armoede ontsnapt

Bij een huwelijk tussen een arme Syrische vrouw en een rijke oudere man ziet haar familie een goede oplossing van een moeilijke zaak. Door het huwelijk is er voor de vrouw financiële zekerheid gecreëerd. Voor de vrouw zelf is de keuze simpel: als ze niet trouwt dan wordt ze tot slaaf gemaakte van haar schoonzus of van een ander familielid. Het is zeer waarschijnlijk dat de echtgenoot in dit geval, een product is  van de patriarchale samenleving: seksist en chauvinist. Hij neemt de rol van de meester op zich. De vrouw neemt, noodgedwongen, de rol van volgeling. Dit is, zoals ook in Nederland het geval is, geen recept voor een gelukkig huwelijk. Echter, als ze een scheiding in Syrië zou aanvragen, in het bijzonder op het platteland, dan zou haar bijna zekere toekomst slavernij en uitbuiting zijn. Ze zou het huis van haar man verlaten om haar arme ouders tot last te worden, of om tot slaaf gemaakt te worden door de vrouwen van haar broers, of, als ze al werk kan vinden, om uitgebuit te worden door haar baas.  

Nour heeft gezien dat bij echtparen het gevoel van gelukkig zijn verandert wanneer beide partners een uitkering ontvangen. De man die ooit rijk was en een fabriek of een bedrijf bezat, is niet meer rijk. Hij verloor alles in de oorlog. De vrouw heeft nu een onafhankelijke bron van inkomsten dankzij de uitkering. Ze woont in een land waar ze volgens de wet keuzevrijheid heeft, een vrijheid die financieel en sociaal onmogelijk was in Syrië. Ze kan ervoor kiezen om van de man te scheiden zonder het risico van sociale stigmatisering. De Nederlanders zullen haar niet zien als beschikbaar voor ‘illegale’ relaties, waarschijnlijk heeft ze geen mannelijke familieleden in de buurt om haar ‘juiste’ gedrag te bewaken. Ze voelt zich gelijk, vrij en hoeft niet getrouwd te blijven.

2. De vrouw die haar familie elders wil ondersteunen

Sommige vrouwen die in scheiding liggen en die Nour heeft ontmoet, hebben nooit voor een salaris gewerkt en nooit eigen geld gehad. Eenmaal in Nederland aangekomen, beseffen zij dat het mogelijk is om financieel onafhankelijk van hun echtgenoot te zijn. Ze kunnen een uitkering krijgen en er zijn toeslagen voor de kinderen. Ze weten dat hun gezinsleden in Syrië of op een andere plaats in Europa of in de Arabische wereld financiële steun nodig hebben en ze willen niet dat hun man de controle heeft over hun beider inkomen. Ze aarzelen niet om naar de rechter te stappen en om een scheiding aan te vragen. In de ogen van sommige echtgenoten offeren deze vrouwen hun gezinsleven op voor hun eigen financiële vrijheid.

3. De vrouw die door vriendinnen aangemoedigd wordt om van hun vrijheid te genieten

Als een vrouw die ongelukkig getrouwd is in Nederland aankomt, en vrouwen ontmoet die blij zijn dat ze de vrijheid hebben om te scheiden, kan zij de eerste fase van cultuurschok als bevrijdend ervaren. Zij ontdekt dat het mogelijk is om te scheiden en dat ze, als gescheiden vrouw, niet in sociaal isolement verder hoeft. . De aanmoedigingen van andere vrouwen spelen een cruciale rol bij het besluit om de knoop door te hakken van hun ongelijk en onstabiel huwelijk. Deze stellen kennen niet de mediatie route die veel Nederlandse stellen inslaan als hun huwelijk wankel wordt. Onbekend maakt onbemind: Syrische stellen kiezen niet voor deze, vreemde mogelijkheid. De nieuwe vriendinnen van de vrouw zijn trots op haar en haar besluit om te scheiden, en zien een kans voor een nieuwe vriendschap. De ex-echtgenoot voelt zich volkomen onthand, zijn psychologische crisis wordt versterkt. Hij belandt in de tweede fase van cultuurschok.

4. De vrouw die het lef heeft de nog altijd aanwezige bedreiging van eerwraak te negeren

Sommige vrouwen in de Arabische wereld, vooral in Jordanië en de Syrische woestijn, leven voortdurend in angst voor eerwraak. Eerwraak – schaamtemoord – komt in Syrië niet vaak voor, in Jordanië daarentegen wel. Ook al komt het in Syrië niet vaak voor, de restangst blijft. De restangst leeft bij vrouwen die gedwongen werden om met een man te trouwen. Een vermeende misstap – bijvoorbeeld een glimlach in de richting van een man die ze aardig vinden, of een misplaatste grap, kan een broer or andere familielid doen besluiten om haar te vermoorden. Schuld hoeft niet bewezen te worden. Een gerucht is voldoende basis voor de familie om te beslissen om haar te vermoorden. In Nederland komt de vrouw tot het besef dat ze noch angst noch restangst meer heeft voor eerwraak, en scheidt van haar man.

5. De echtgenoot die de familie financiën verkeerd beheert

Een van de minst voorkomende omstandigheden die tot echtscheiding heeft geleid maar waarvan Nour getuige is geweest, is het falen van een echtgenoot om de financiële zaken van zijn familie te regelen. De man kan in alle andere opzichten een goede echtgenoot en vader zijn – maar op het gebied van het betalen van de rekeningen aan instanties met wie hij geen verbondenheid voelt faalt hij. Hij weigert de huur, gas en elektriciteit en zelfs de ziektekostenverzekering, te betalen. De schulden lopen op en uiteindelijk wordt het gezin voor de rechter gesleept. De vrouw is machteloos – zij beheert immers niet de financiën – en ten einde raad dient zij een verzoek tot echtscheiding in. 

6. Het gezin dat ruziet over de bruidschat

Bruidsschat, of bruidsprijs, komt minder in de Syrische steden voor maar op het platteland is het wel gebruikelijk. Om het huwelijk mogelijk te maken, betaalt de familie van de vrouw veel geld aan de familie van de man. Maar van wie is het geld? Het echtpaar of de schoonfamilie? De resulterende spanningen tussen de dochter en haar nieuwe familie kunnen ertoe leiden dat de vrouw wil scheiden zodra ze in Nederland aankomt. Nour ziet ook een andere kant van de bruidsschat kwestie in Nederland: families die een te hoge bruidsprijs vragen voor hun dochter, waardoor de dochter niet kan trouwen.

Het belang van het opbouwen van nieuwe netwerken

Het is van cruciaal belang voor de Syrische vluchtelingen dat zij netwerken in Nederland op bouwen en daarbij ondersteund worden. Nieuwe netwerken zijn de sleutel tot het oplossen van veel problemen waar de Syriërs tegenaan lopen. Netwerken bieden vertrouwde, verantwoordelijke bemiddelaars als adviseurs. Netwerken stellen Syrische nieuwkomers ook in staat om de mechanismen van het land dat ze nu thuis noemen – de mensen, de taal en de cultuur – te begrijpen. Het ondersteunt hen bij het omgaan met problemen zoals het realiseren dan wel voorkomen van een echtscheiding. Want netwerken kunnen ook helpen om het echtpaar door de crisis heen te ondersteunen en het huwelijk weer levensvatbaar te krijgen. Syriërs ondersteunen bij het opbouwen van hun netwerken moet een continu, doorlopend proces zijn.

Netwerk experts, casemanagers, contactpersonen en maatschappelijk werkers in Nederlandse gemeenten, asielcentra en andere organisaties spelen een essentiële rol bij het ondersteunen van vluchtelingen in hun aankomst- en integratieproces. Deze mensen kunnen luisteren, begrip tonen en de nieuwkomers kansen bieden om op een zinvolle manier met anderen in hun nieuwe land om te gaan. Ze kunnen hen helpen de nieuwe taal te leren en werk te vinden. Dergelijke gespecialiseerde, efficiënte en empathische mensen kunnen vluchtelingen met elkaar verbinden en hen in staat stellen hun netwerk op te bouwen om de nodige ondersteunende diensten te verkrijgen die hen helpen in hun specifieke behoeften te voorzien, zodat ze zich thuis kunnen voelen. 

Het belangrijkste is dat deze gespecialiseerde experts de nieuwkomers kunnen helpen begrijpen dat de cultuurschok een normaal en tijdelijk fenomeen is. Hoe snel ze deze beproeving kunnen doorstaan, hangt van henzelf af en van de wijze waarop zij hun nieuwe leven opbouwen en creëren. De brug van hun leven in Syrië naar hun leven in Nederland wordt gevormd door sociale omstandigheden, zoals het vinden van werk, huisvesting en het beheersen van de taal. Wanneer deze brug gebouwd is, zijn ze in staat om te genieten van de kansen in Nederland. 

Syriërs staan al sinds de oudheid bekend als een volk van handelaars. Deze ‘nieuwe’ Nederlanders kunnen een belangrijke culturele en zakelijke rol spelen in de relatie tussen Nederland en Syrië en de Arabische wereld. Daarvoor is de steun van Nederlandse professionals onontbeerlijk.

Tot slot

Traditionele Syrische huwelijken gedijen niet makkelijk in Nederland. Mannen en vrouwen en ook hun zonen en dochters, moeten zich ieder op een eigen manier staande zien te houden tussen de botsende culturen. De reis naar Nederland is daarmee tevens een reis van een tribale cultuur naar een cultuur van gelijkheid en empowerment. In die reis verdienen echtparen en hun kinderen met respect bejegend te worden. 

Zaanstad, 19 juli 2020

Nour Naimi is bereikbaar via +31 6 87 61 48 81

Lin McDevitt-Pugh is bereikbaar via +31 6 15048468. Haar website (waar haar boeken besteld kunnen worden) is www.netsheila.com

[1] M. Nour Al Naimi (Ph.D. Essex, Engeland) was universitair docent in respectievelijk Syrië, Jordanië, Saoedi-Arabië en Libanon en doceerde moderne Engelse literatuur, vergelijkende literatuur, interculturele studies en oriëntalisme, vanaf 1992 – 2013. In Nederland wist hij dit werk als cultureel adviseur voort te zetten door de Arabisch-sprekende statushouders de verschillen en overeenkomsten tussen de Arabische cultuur en die van Nederland bij te brengen. Hij geeft ook cursussen aan gemeenten en andere organisaties om hen te helpen de verschillen en overeenkomsten tussen hun cultuur en die van Arabisch-sprekende nieuwkomers te ontdekken.

Lin McDevitt-Pugh (MBA) is een bekroonde schrijver en expert in het bouwen en gebruiken van netwerken als bronnen. Haar klanten zijn onder meer de Wereldbank, gemeenten, scholen, universiteiten, bedrijven en non-profitorganisaties wereldwijd. Haar visie is dat mensen met waardevolle ambities samenwerken, elkaar versterken en de samenleving versterken. Haar boek over netwerken is beschikbaar in het Nederlands, Engels en Spaans. https://netsheila.com/bestel-lins-boeken/

Samen verzorgen Lin en Nour workshops voor nieuwkomers in het kader van het tekenen van de verplichte participatieverklaring, aangevuld met workshops over hoe nieuwkomers functionele netwerken in Nederland kunnen bouwen en benutten. 

[2] M. Uildriks, 2019: “Voor veel Syrische vrouwen voelt de komst naar Nederland als een bevrijding van onderdrukking”, De Volkskrant, 22 februari 2019. 

[3] Sunnah.com, Book of Divorce (Kitab Al-Talaq): geciteerd in https://sunnah.com/abudawud/13

[4] Uildriks, 2019, ibid. 

[5] Zie voor deze verschuiving “Het fenomeen echtscheiding wordt groter … Chaos breekt Syrische families af” in Geiron: Syrië, dat lijkt op ons (in het Arabisch), 30 april 2020. https://geiroon.net/archives/114194

[6] In dit artikel behandelen we de meest urgente en pijnlijke aspecten van de cultuurschok bij de Syrische vluchtelingen, de eerste fasen. Het is te vroeg om de laatste fasen, zoals de herstel- en aanpassing fasen van een cultuurschok, aan te pakken.

[7] Collins Cobuild Dictionary op CD-ROM  2006.

[8] Macionis, John, and Linda Gerber. “Chapter 3 – Culture.” Sociology. 7th edition ed. Toronto, in: Pearson Canada Inc., 2010. 54. Print, cited in Wikipedia online. https://en.wikipedia.org/wiki/Culture_shock.

[9] See: https://www.merriam-webster.com/dictionary/culture%20shock

[10] Oberg, K. (1960). “Cultural Shock: Adjustment to New Cultural Environments”. Practical Anthropology, 7, 177-182. 

[11] Oberg, K. zegt: “Gedurende deze periode worden de verschillen tussen de oude en de nieuwe cultuur in een romantisch licht gezien. Als iemand bijvoorbeeld naar een nieuw land verhuist, houdt hij misschien van het nieuwe eten, het tempo van het leven en de gewoonten van de lokale bevolking. De meeste mensen zijn de eerste weken gefascineerd door de nieuwe cultuur. Ze gaan om met onderdanen die hun taal spreken en die beleefd zijn tegen de buitenlanders. Zoals de meeste huwelijksreisperiodes eindigt deze fase uiteindelijk” [Cursief is van mij].

[12] Merriam Webster Dictionary definieert cultuurschok als “een gevoel van verwarring en onzekerheid, soms met gevoelens van angst die mensen kunnen treffen die worden blootgesteld aan een buitenaardse cultuur of omgeving zonder adequate voorbereiding ”. In die zin hadden nieuwkomers het geluk dat sommige westerse landen, zoals Nederland en Duitsland, hen veel pijn bespaarden door hen van al deze “adequate voorbereidingen” te voorzien. 

[13] InternationalRelationsEdu.org definieert er zeven symptomen van Culture Shock en Wiki-Voyage definieert 10 symptomen van cultuurshock.

[14] @jaafarAbdulKari Jaffar Talk, Syrian Refugee Women Decided to Divorce  

[15] Culture shock, The Insiders’ Guide to Expatriate Health, https://expathealth.org/health-advice/the-four-phases-of culture-shock/